Basa Acèh
Basa Acèh (بهسا اچيه), nakeuh saboh basa nyang na di Acèh, keucuali padum-padum boh wilayah, lagèë Acèh Tamiang, Bener Meriah, Acèh Teungoh, Gayo Lues, Acèh Teunggara, Acèh Singkil ngön Simeuluë.[2]
Basa Acèh بهسا اچيه | |
---|---|
Geunguy di | Indonesia |
Da'irah | Acèh |
Jumulah peunutô | 3.500.000 (2000)[1] (hana meujan) |
Peureudèë bahsa |
Austronesia
|
Kode-kode bahsa | |
ISO 639-3 |
ace |
Dapeuta bahsa | |
Nè atawa asai usuiPeusaneut
Bahsa Acèh nyoë hana nyang bit - bit teupeuë panè asai usui ngön pat asaijih. Teuma nibak nyan, linguis (ureuëng nyang geumeurunoë nè bahsa) Acèh that nit. Bah pih meunan, jinoë ka na cit hasé ureuëng geuteuliti pasai bahsa Aceh nyoë, padum boh tèori geukheun nè bahsa Acèh nakeuh nibak tanoh Champa nyang taturi deungon Vietnam teungoh ngon tunong jinoë. Geupeuna tèori nyan sabab struktur bahsa Cham nyang paléng meuhi ngon bahsa Aceh bah pih ka trép that meupisah nibak maséng bahsa nyan. Nibak nyan, ahli-ahli bahsa Austronesia jinoë geupeutamong bahsa Acèh lam cabeuëng bahsa Acèh-Chamic nyang nakeuh cabeuëng di bahsa Malayo-Polynèsia Inti nyang nakeuh cabeuëng cit di rumpun bahsa Malayo-Polynèsia nyang nakeuh cabeuëng cit di rumpun bahsa Austronèsia. Nibak nyan, rumpun bahsa Acèh-Chamic na meuhubông cit ubé 70% kira jih ngon bahsa Moken nyang geumarit le sukèë Moken nyang tinggai di pulo-pulo panté timu la'ot Andaman di Thailand ngon pulo-pulo Mergui di ujông tunong Myanmar.[3]
LugatPeusaneut
La'én dairah atawa wilayah, meula'én cit lugat bahsa Acèh. Lagèë lugat bahsa Acèh di Acèh Rayek meubida ngön lugat nyang na di Pidië atawa di Kabupatèn Bireuen, meunankeuh miseujih.
Teuma bahsa Acèh nyang standart nakeuh bahsa nyang na geu marit atawa geu meututô lé masyarakat di dairah Acèh Barôh. Meubida bahsa teuntè jeuët keu bida meuphôm. Miseuë tutô 'Barôh', lam ladôm dairah Acèh Rayeuk areuti jih miyeup (bahsa Èndônèsiya; bawah), tapi meunyoë di dairah Pidië 'Barôh' meukuseud jih lawan tunong (bahsa Èndônèsiya; selatan). Meunan umpama.
Na ladôm dairah nyang meu bida laku tutô ret ta kalon cara tutô, na nyang baca harah R (Èr) deungon jeulah, na cit nyang lagè meujampu antara harah G ngon R. Miseuë jih tutô Baroë, na nyang kheuën Baroë, na chit nyang peugah Baghroë lagè nyang na ladôm di dairah Idi, Peureulak, Garôt Pidië atawa dairah la'én.
SastraPeusaneut
Bahsa Acèh nyoë na cit geumeututô lam beuntuk sya'é, pantôn, Hikayat atawa calitra. Hadih Maja nakeuh saboh beuntuk pantôn nasihat, asoëjih teuntang peukara-peukara haba peuingat nyang meunyangkôt hay siuroë-uroë.
Ijaan Basa AcèhPeusaneut
Ijaan bahsa Acèh nyang geungui jinoe nakeuh ijaan nyang ka lheueh meupadum gö peusampôreuna. Rab saban ngön ijaan bahsa Indônèsia syit nyang ka meupadum gö geuseubarô keulayi.[4]
AlphabetPeusaneut
VokalPeusaneut
A | 'A | E | 'E | È | 'È | É | Ë | I | 'I | O | 'O | Ö | Ô | U | 'U |
- Diftong
EU | EË | EUË | IË | OË | UË | 'UË |
KonsonanPeusaneut
B | C | D | G | H | J | K | L | M | N | P | R | S | T | W | Y |
- Diftong
Bh | Bl | Br |
Ch | – | Cr |
Dh | – | Dr |
Gh | Gl | Gr |
Jh | Jl | Jr |
Kh | Kl | Kr |
lh | – | – |
Mb | Mp | – |
Nc | Nd | Ng |
Nj | Ny | – |
Ph | Pl | Pr |
Rh | – | – |
Sh | – | Sr |
Th | – | Tr |
- Tritong
- Ndr
- Ngg
- Nyh
NePeusaneut
- ^ "Aceh". http://www.ethnologue.com/language/ace.
- ^ "::Nanggroe Aceh Darussalam::". http://rositadevi04.it.student.pens.ac.id/bahasa.html. Geupeuhah bak September 22, 2015.
- ^ https://aceh.tribunnews.com/2017/10/18/jejak-proto-austronesia-dalam-bahasa-aceh
- ^ Mengenal Pembentukan Imbuhan Affixes dalam bahasa Aceh
Eu CitPeusaneut
Neubeuët lom nibakPeusaneut
- Al-Harbi Al-Ahmadi, Awwad Ahmad (January 2003), "Acehnese coda condition: An optimality-theoretic account", Umm Al-Qura University Journal of Educational and Social Sciences and Humanities (Umm al-Qura University|Umm Al-Qura University) 15 (1): 9–21 Islamic calendar: Dhu al-Qi'dah 1423 AH. Archive
- Asyik, Abdul Gani (1987), A contextual grammar of Acehnese sentences (Archive)
- Daud, Bukhari. "Writing and reciting Acehnese: perspectives on language and literature in Aceh." (PhD thesis, unpublished) School of Languages and Linguistics, The University of Melbourne. 1997. Handle: 10187/15468. Research Collections (UMER), 284013.
- Daud, Bukhari and Mark Durie. Kamus bahasa Aceh (Volume 151 of Pacific linguistics). Pacific Linguistics, Research School of Pacific and Asian Studies, Australian National University, 1999. ISBN 0-85883-506-1, 9780858835061.
- Durie, Mark. "The So-Called Passive of Acehnese." Language. Linguistic Society of America, Vol. 64, No. 1 (Mar., 1988), pp. 104–113 - Available at Jstor: http://www.jstor.org/stable/414788
- Durie, Mark (1985), A grammar of Acehnese : on the basis of a dialect of North Aceh (Archive) (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde)." Foris Publications, 1985. ISBN-10: 9067650749, ISBN-13: 978-9067650748.
- Durie, Mark. "Proto-Chamic and Acehnese mid vowels : towards Proto-Aceh-Chamic." 1988. (Archive)
- Durie, Mark. "Control and decontrol in acehnese."(sic) Australian Journal of Linguistics. Volume 5, Issue 1, 1985. p. 43-53. Published online: 14 August 2008. DOI:10.1080/07268608508599335.
- Durie, Mark. "Grammatical Relations in Acehnese." Studies in Language, 1987. vol. 11, no2, pp. 365-399. ISSN 0378-4177. DOI 10.1075/sl.11.2.05dur.
- Lawler, John M. (University of Michigan) "On the Questions of Achnese 'Passive'." Archive
- Sidwell, Paul. "Dating the separation of Acehnese and Chamic by etymological analysis of the Aceh-Chamic lexicon." (Archive, Alternate, Archive)
- Thurgood, Graham (2007), The Historical Place of Acehnese: The Known and the Unknown