Prang Hattin

Prang Hattin
	Saboh nibak Prang Salib
	; Gamba prang
Tarèh	4 Buleuën Nam 1187
Teumpat keujadian	Hattin, toë Tiberias; 32°48′13″N 35°26′40″E / 32.80361°N 35.44444°ECoordinates: 32°48′13″N 35°26′40″E / 32.80361°N 35.44444°E
Hasé	Meunang mutlak Wangsa Ayyubiyyah
Pihak nyang meuprang
Kerajeuën Jerusalem; Ksatria Templar; Ksatria Hospitaller; Ordo Santa Lazarus; Kerajeuën Antiokhia	Ayyubiyyah
Panglima
Guy di Lusignan #; Raymond III di Tripoli; Balian di Ibelin; Gerard de Rideford #; Raynald di Châtillon #†	Saladin
Teuga Aseuka
20,000 men 15,000 infantri; 2,200 ksatria; 500 turcopoles;	30,000 men
Keureubeuën
17,000 men	Light

Prang Hattin nakeuh saboh prang nyang keujadian bak 4 uroë buleuën Nam thôn 1187 atawa bak buleuën puasa thôn 584 Hijriyah. Prang nyoë geuturi cit ngon nan Prang Lungkè Hattin saweuëb teumpat keujadian prang nyan na bak puncak Hattin nyang ka gadoh. Prang nyoë nakeuh prang antara teuntra Islam di meuyub panglima rayek Salahuddin al-Ayyubi geulawan teuntra Salib nyang na lam Keurajeuën Yerussalem.

Teuntra Islam nyang geupimpin lé Salahuddin ka geupeutalô teuntra Salib lam prang nyan. Ramè that teuntra Salib nyang maté lam prang nyoë, ngon ramè cit nyang ceudra ka sampoë awaknyan hana teuga lé dijak meuprang lom lheuëh talô masa nyan.^[5] Meuseubab ngon talô lam prang nyan, ureuëng Islam ka meutamah jitakôt lé teuntra Salib seubagoë saboh aseuka militè nyang that hayeuë di tanoh suci. Lhèë thôn lheuëh nyan, banda Yerusalem nyang ka 100 thôn jikuasa lé teuntra Salib deungon prang nyan ka meuhasé geureubôt keulayi keu ureuëng Islam.^[5] Nyan nakeuh seujarah talô go keu lhèe teuntra Kristèn lam prang Salib.

Teumpat Keujadian

Prang Hattin lam naseukah abad keu-15

Keujadian prang Hattin nyan nakeuh toë ngon tasék Tiberias nyang bak uroë nyoë na bak da'irah nyang jikuasa lé Israel. Mideuën prang, toë ngon gampông Hattin, saboh tanoh luwah meubukét-bukét nyang na nibak ruweuëng ceureulông. Jameun da'irah nyan geukheun nan ngon Lungkè Hattin. Neuduëk teumpat nyan na bak rot uëh jak antara Tiberias ngon Akkra blah rot timu. Geupeunan rot uëh nyan lé ureuëng Arab Darb al-Hawarnah, dilèe kon rot uëh nyan nakeuh saboh rot uëh peunténg nyang jipeugot lé Bansa Rôm. Rot nankeuh ureuëng Rôm meujak di timu u barat nanggroë Yordania antara La'ôt Galilia ngon panté Mediterania.

Punca Keujadian

Guy Lusignan jeuët keu raja Jerusalem bak thôn 1186. Lusignan jeuët keu raja lam hak peurumohjih putroë Sibilla. Masa nyan ban lheuëh maté aneuk agam Sibilla Baldwin V, siyasat nanggroë keurajeuën Yerusalem bicah antara dua boh peureuté. saboh peureuté nakeuh nyang jiangkèe lé mahkamah keurajeuën, lam kawan nyan na Guy Lusignan, Sibilla ngon ureuëng nyang ban teuka keunan lageè Raynald de Chatillon nyang saban pakat ngon Gerard Ridefort seureuta rôh cit Peujuang Templar. Salang saboh peureuté teuk nakeuh peureuté ulèë balang nyang jipimpin lé Raymond III nyang seugolom nyan jeuët keu ulèe balang Tripoli masa raja Baldwin V. Peureuté ulèë balang nyan that jiteuntang peukara Guy Lusignan jipeugot droe keu raja. Raymond III that bancijih jikalon ramè that ulèë balang ubeut nyang laju ngon bagah-bagah jibungka u Yerusalem meujak bri hôreumat keu Guy Lusignan. Ngon seubab nyan lé Raymond III jipeusiep saboh kawan teuntra keuneuk meupeubateuë Guy Lusignan duëk keu raja. Peukara nyan jithèe lé Guy Lusignan, ngon meunan laju jipeusaho lé jih teuntra nyang dong rot jih ngon niët meujak keupông kuta Tiberia bak teumpat teuntra Raymond meupeusapat droë. Teuntra nyang ramè nyan ka meukeuë-keuë bak saboh palôh antara bineh kruëng Yordan ngon tasék Tiberia.^[6] Teuma prang nyan dudoë han jadèh saweuëb ka jipeudamè bandua boh kawan teuntra nyan lé sidroë pangiran Balian Ibelin.

Bak teumpat la'én yôh masa nyan, bubé na nanggroë Islam ka meusaboh lam masa siplôh thôn antara 1170 M sampoë 1180 M geupeusaho lam saboh seuëh dèëlat Islam lé Sultan Salahuddin al-Ayyubi. Watèë nyan Salahuddin nyang phôn-phôn geumat jabatan sidroë gubernur di nanggroë Meusé, ngon bak thôn 1169 geuraseumi jeuët meuntroë Sultan bak nanggroë Meusé ngon Suriyah. Watèe pusat peumeurèntah nanggroë geupinah u Damsyik bak thôn 1174, Salahuddin geuangkèë seubagoë sôleutan barô ngon geuraseumi nanggroë lam kuasa wangsa Ayyubi. Bak thôn 1176 Salahuddin meuhasé geureubôt banda Halab, meutamah lom ngon banda Mosul bak thôn 1183. Meunankeuh ngon seubab nyan Keurajeuën Yerussalem ka jeuët bak teungoh-teungoh lam lungkiëk nanggroë nyang na lam saboh kuwasa sultan Islam. Seugolom meusaho meunan lé teuntra Salib na cit jipeutalô Salahuddin lam Prang Montgisard thôn 1177, bak awai thôn 1180 antara Salahuddin ngon teuntra Salib geupeugot saboh janji damè hana meuprang. Tapi meunan janji damè nyan jilangga cit lé Raynald Chatillôn, awaknyan ka jisrang saboh kafilah muslim nyang pah geulingkeuë bak binèh ceuë Jerusalem di binèh kruëng Yordan. Mandum ureuëng Islam nyang na lam kafilah syahid jipoh lé teuntra Salib nyang jipimpin lé Raynald. Na lam kawan syuhada nyang jipoh nyan sidroë ureuëng inong, adoë Sultan Salahuddin. Seubab nyankeuh. janji damè nyang geupeugot yôh thôn 1180 jeuët keu bateuë. Raynald pih meutamah hana jithèe droë, ngon jigeureutak lé jih keuneuk jak srang Meukah.

Bak Buleuën Peuët thôn 1187, Raymond III jimeudamè lom ngon Salahuddin. Lam janji damè nyan geupeuidin lé Salahuddin keu meujak kirém saboh kawan teuntra u Galilia. Bak watèe nyan nibak rot rancana keuneuk jak teuntra Salib nyan na lam kuasa teuntra Islam. Ban lagèë geuatô lam janji damè, keu bèk jeuët prang antara dua pihak nyan, bubé na teuntra Islam geuminah dilèë si'at nibak rot uëh nyang keuneuk dijak teuntra Raymond. Reuncana nyang meupakat antara Raymond III ngon Salahuddin nyan pih dudoë kaco cit. Seubab na saboh kawan teuntra salib nyang jiba lé Balian Ibelin han jideungo lagèë asoë janji nyang ka geuakô lé Salahuddin ngon Raymond. Teuntra nyang jipimpin lé Balian nyan jipeurèntah lé Raymond bék teubiët dilèë di kuta awak nyan di Aufa sampoë teuntra Salahuddin geuminah di rot uëh awak nyan. Seubab han jideungo peurèntah nyankeuh, lé Salahuddin laju geupeusaho ban dum aseuka Islam keu meujak prèh teuntra salib nyang ka meulanggéh asoë janji damè.^[2] Bicahkeuh masa nyan prang ubeut bak saboh mata ië toë Nazareth antara teuntra salib nyang keuneuk jak u Galilia lawan teuntra Islam nyang geupimpin lé Al-Afdhal Bin Salahuddin bak 5 uroë buleuën Limöng thôn 1187. Hasé jih bubé na teuntra salib nyan ka geupeuhancô lé teuntra Islam. Ban jikalon meunan ka keujadian lé Raymond laju jipiké lé jih nyoë ka hana cara lé meukon keubit-keubit meuprang awaknyan lawan teuntra Islam. Keu peujak meukeusud nyan Raymond jipeugot damè ngon Guy Lusignan. Awaknyan dua jipeusapat mandum teuntra keurajeuën Yerusalem lam saboh aseuka nyang na jeumeulah 20.000 droë keuneuk jak meurumpok teuntra Islam nyang ka awai kon meusapat geupimpin langsông lé Salahuddin Al-Ayyubi.

Keujadian Prang Hattin

Salahuddin geudrop Guy Lusignan 'oh lheuëh Prang Hattin (gamba geurika lé Said Tahsin ureuëng Syria)

Nibak akhé buleuën Limöng Salahuddin ka hasé geupeusapat teuntra lam jumeulah nyang paléng nibak nyang ka-ka lam seujarah angkatan prang gobnyan. Na jumeulah mandum teuntra Salahuddin bak watèe nyan 30.000 droë. Lam kawan rayeuk teuntra nyan na keuh 12.000 droë teuntra kavaleri. Mandum teuntra nyan geupeusaho ilèe di Tal Ashtara ngon tujuan geuneuk jeumeurang kruëng Yordan bak 30 uroë buleuën Nam. Di pihak teuntra Salib na meusapat teuntra lam jumeulah kureuëng nibak teuntra Salahuddin. Jumeulah teuntra Salib na 20.000 droë. Bah that leubèh kureuëng nibak teuntra Salahuddin, nyan pih nyang paléng that ramèe jumeulah teuntra salib ubé nyang ka tom jipeusaho lé angkatan prang Salib.^[2] Lheuëh damèe Raymond ngon Lusignan mandum angkatan Salib nyan meusapat toë banda Akkra. Lam peuneugah Iërupa, angkatan prang salib masa nyan na 10.000 droë teuntra biasa. Diluwa jumeulah nyan nakeuh teuntra kavaleri nyang jibantu lé teuntra panah dari kapai dagang Italia ngon nacit nyang ramèe lom teuntra jibayeuë lagèe Turcopole nyang jisiwa lé Raja Henry II dari Inggréh^[7] Na cit lam kawan nyan kawan teuntra Salib nyang ba pusaka Salib raya nyang jiba lé Uskup Akkra,^[2] seugolom nyan salib raya nyan na bak teumpat Patriark Heraklius Yerusalem.

Bak 2 uroë buleuën Tujôh, Salahuddin ka hasé geupeukaco Guy Lusignan sampoë Lusignan ka payah peutubiët teuntra jih dari mata ië nyang jijaga lé awaknyan di Safuriyah. Guy Lusignan bak watèe nyan meupisah ngon nang aseuka jih, meuhasé keuh jih nyan geudrop le teuntra Islam. Ramèe teuntra Salib nyang mate ngon nyang geutawan lé teuntra Islam. 3.000 droë seulamat ngon jipluëng u dalam kuta Tiberia. Ban ka meuhasé geureubôt mata ië nyang that peunténg nyan, Salahuddin laju geugrak teuntra gobnyan u seulingka kuta Tiberia.Ladôm nibak teuntra nyan geupeuduëk di Kafr Sabt. Bak watèe geukeupông kuta Tiberia nyan, hana reuda teuntra Islam geutimbak busu apuy u dalam kuta. Na meupadum uroë lagèe nyan sabé, ureuëng duëk lam kuta nyan mantong hana jitem talô cit lom. Lheuëh rubah saboh sagoë kuta meubarô keuh awaknyan jiseurah droë ngon mandum seunjata nyang na bak awak nyan.

Rhot kuta Tiberia, mandum ureuëng lam kuta nyan geutawan. Nyang ra'yat biasa ngon hana rôh lam prang geupeubibeuëh piléh keu dijak wèh u luwa wilayah dèelat keurajeuën Islam. Peureuté bangsawan ngon teuntra Salib na nyang geuteurimong jiteubôh lé keuluarga jih ngon payah tubiët cit awaknyan nibak wilayah Islam. Guy Lusignan, Raynald Chatillon ngon mandum teuntra Templar geuhukôm poh maté. Lheuëh nyan keuh meu akhé tarèh prang Salib II.^[8]

Panorama bak teumpat nyang jeuët keu mideuën Prang Hattin jinoë

Ne

^ Konstam 2004, hlm. 133
^ ^a ^b ^c ^d ^e Riley-Smith 2005, hlm. 110
^ Madden 2005
^ Konstam 2004, hlm. 119
^ ^a ^b Madden 2000
^ O'Shea 2006, hlm. 189
^ O'Shea 2006, hlm. 190
^ Nicolle, David (2011-12-20), Saladin, ISBN 9781780962368 ^{[hubông luwa maté]}

Konstam, Angus (2004), Historical Atlas of the Crusades, London: Mercury Books, ISBN 978-1-904668-00-8
Madden, Thomas (2005), Crusades: The Illustrated History, Ann Arbor: University of Michigan Press, ISBN 978-0-472-03127-6
O'Shea, Stephen (2006), Sea of Faith: Islam and Christianity in the Medieval Mediterranean World, Profile Books, ISBN 978-1-86197-521-8
Riley-Smith, Jonathan (2005), The Crusades: A History, Continuum International Publishing Group, ISBN 978-0-8264-7269-4

Wikimedia Commons na mèdia nyang mupawôt ngön: Battle of Hattin

[Konstam133-1] Konstam 2004, hlm. 133

[Riley-Smith_2005,_110-2] Riley-Smith 2005, hlm. 110

[3] Madden 2005

[Konstam119-4] Konstam 2004, hlm. 119

[Madden2000-5] Madden 2000

[6] O'Shea 2006, hlm. 189

[7] O'Shea 2006, hlm. 190

[8] Nicolle, David (2011-12-20), Saladin, ISBN 9781780962368 ^{[hubông luwa maté]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]