Peuta

Peuta nakeuh gamba muka bumoe yang ditampilkan bak saboh bideueng yang data deungon geungui skala meuteuntèe. Peuta jeuet geupeugot lam mubagoe cara nyang mubida, mulai peuta konvensional nyang geucitak sampoe bak peuta digital nyang leumah bak layeue komputer. Asai istilah peuta nakeuh nibak basa Yunani 'mappa' nyang hareutoejih lapék atawa ija top meja. Teutapi seucara umum makna peuta nakeuh gamba bandum atawa ladôm muka bumoe bak bideueng rata nyang geupeuubit deungon geungui skala nyang meuteuntèe. Peuta nakeuh representasi dua dimensi nibak saboh ruweueng lhèe dimensi. Éleumèe bhaih pumeugöt peuta geupeunan kartografi.

Le jeuneh peuta nyang ngui skala, nyang peuteuntèe dum na rayek saboh objek nyang na lam peuta nyan lam keuadaan nyang sibeunajih. Seunapat nibak padum-padum boh peuta geupeunan atlas.

Jeunèh Peuta

Meunurôt nè keutrangan

Peuta aleue
Peuta seunalén

Meunurôt bandeng seunipat

Peuta skala rayek
Peuta skala teungoh
Peuta skala ubeut
Peuta skala geografis

Fungsi Peuta

Na meumacam fungsi peuta bak meubagoe bideung, nakeuh:

Seuneunyok saboh dairah meupawôt ngön dairah laén nibak muka bumoë.
Meupeudeuh atawa meugamba bangön-bangön muka bumoë (miseu bangön benua, atawa gunong).
Meupeudeuh keutrangan kheue nyang na bak saboh dairah.
Meudum ukôran, sabab ngön peuta jeut meuukô luwaih dairah lom jeu-ôh bak muka bumoë.

Asoe Peuta

Nan peuta. Nan peuta beu meumakna asoe peuta nyang teugamba, ngön na nan peuta ureung nyang kalön geumeuphom asoe peuta nyan.
Garéh binèh. Garéh binèh nakeuh garéh nyang na bak binèh peuta seubagoe bataih binèh lua peuta.
Peuneunyok keue angèn. Bak peuta, peuneunyok keue angèn nakeuh u barôh, neuduek ji jeut beurangkapat neuatô bek jiteubiet bak garéh binèh.
Skala peuta. Skala peuta nakeuh seuneunyôk peubandéng ukôran peuta, jeu-ôh nibak peuta ngön jeu-ôh nyang sebeutôi ji. Miseu, peuta meuukô 1:100.000 meumakna tiep jeu-ôh 1 cm nibak peuta sama cit ngön 100.000 cm nibak sebeutôi ji.
Keutrangan peta. Keutrangan peuta kayém geukheun ngön narit legenda, sinoe meuasoe bandum jeunèh tanda peuta nyang na nibak peuta.
Garéh linteueng ngön garéh buju. Garéh linteueng ngön garéh buju geukheun cit ngön garéh astronomi. Garéh nyoe kayém leumah seunaboh bak derjat.
Tanda peuta. Tanda peuta nakeuh cèngkunèk nyang na bak peuta, keu geunantoe tanda nyang seubeutôi ji, neuatô-neuatô tanda nyang jroh nakeuh:

ubeut, jeut bek le that abeh ruweueng nibak peuta.
seudang, jeut mangat ngön bagah bak ta gamba.
trang, mangat bek na seunalah bak ureung nyang ngui.

Teunuléh. Teunuléh nibak peuta nakeuh bandum teunuléh nyang na nibak peuta, hi haraih nakeuh haraih rayek, haraih ubeuet, teupat, ngön singèt.
Meunè ngön thôn jeuet. Meunè ngön thôn jeuet peureulèe cit tapeutamöng bak peuta, jeut ji tepeue nè ngön thôn jeuet saboh-boh peuta.
Wareuna. Wareuna jeut keu peubida bandum drah nyang na nibak peuta.

Wikimedia Commons na mèdia nyang mupawôt ngön: Maps