Bhutan nakeuh saboh neugara nyang na di kawasan Asia Seulatan. Neugara ubeut nyan meucurak Keurajeuën ngon geuturi cit ngon nan Nanggroë Naga Geulanteuë. Wilayah Bhutan nyang ubeut nyan meuseupét lam lungkiëk neugara India ngon Rèpublik Rakyat China. Nan neugara nyoe lam bahsa da'irah disinan geukheun Druk Yul, ma'na jih "Neugara Naga". Gamba naga nyang jeuet keu lambang neugara na geupeugot bak 'alam neugara.

འབྲུག་ཡུལ
Druk Yul
Keurajeuën Bhutan
Alam Lambang
Motto: 
Lagu bansa: Druk tsendhen
Lokasi Bhutan
Nang nanggroe
(dan banda rayeuk)
Thimphu
Bahsa raseumi Dzongkha, Inggréh
Peumeurintahan Monarki konstitusional, demokrasi
 -  Raja Jigme Khesar Namgyel Wangchuck
 -  Peudana Meuntroë Jigme Thinley
Meurdéka
 -   - Geuakô Dari India
8 uroë buleuën 8 thôn 1949 
Luwaih
 -  Total 47,500 km2 (128)
 -  Ie (%) rab hana
Ureueng duek
 -  Keunira 2005 2.232.291 (139)
 -  Sensus 2002 2.094.176 
 -  Peunadat 45/km2 (123)
PDB (KKB) Perkiraan 2005
 -  Total US$2,91 miliar (162)
 -  Per kapita US$3.330 (124)
Pèng Ngultrum (BTN)
Zona watee (UTC+6)
 -  Keuneunong seu'uëm (DST)  (UTC+6)
Kode Internet .bt
Kode teulipon 975

Asai nan peusaneut

'Bhutan' meuhat keu geucok nan nibak tutô lam Sanskerta 'Bhu-Uttan भू-उत्थान)' nyang meuma'na 'Tanoh Manyang'. Lam peuneugah la'én Sanskertanisasi, 'Bhots-ant भोट-अन्त' meuma'na 'Ujông Tibèt' atawa 'Tunong Tibèt'. Meunan pih padum-padum droë ureuëng Bhutan leubèh galak geukheun nanggroë nyan ngn 'Druk Yul' ngon ureuëng duëk disinan geukheun 'Drukpa'. Nan Dzongkha (ngon Tibèt) keu nanggroë nyan nakeuh 'Druk Yul' (Tanoh Naga Geulanteuë). Kaubit that lagak peumandangan dinanggroë nyan, ngon seungap lagoina meusampoë jeuet takheun nyan nakeuh neugara nyang that lagak dimuka bumoë sa'at jinoe.

Lam tarèh naggroë, Bhutan geuturi ngon le nan, Lagèe 'Lho Mon' (Nanggroë Lam Seupôt dari Tunong), 'Lho Tsendenjong' (Nanggroë Ceundana dari Tunong), 'Lhomen Khazhi' (Nanggroë Peuët Arah dari Tunong), ngon 'Lho Men Jong' (Nanggroë Ubat Teunimoh dari Tunong)[1].

Tarèh peusaneut

Keuneubah peukakaih, seunjata, ngon teuninggai dar batèe geupeuleumah kri keu Bhutan nyan ka jeuet keu neduëk manusia phôn that dari abad keu-20 SM (2000 thôn golom Masehi). Mandum gla nan keu naggroë nyan ka geuteumèe lé ureuëng ahli tarèh lam keuneubah sarakata jameun Bhutan ngon Tibèt jameun.

Keujadian nyang meutuléh paléng awai nyang geuteumeung di Bhutan nakeuh keuneubah naseukah lé sidroë bhiksu agama Buddha, Padmasambhava (nyang geukheun cit Gurèe Rinpoche) bak abad keu-8[2]. Tarèh awai Bhutan hana leumah kri, sabab that le ceunatat jameun nyang abéh angoh lam musibah tutông di Punakha, nang nanggroë Bhutan jammeun bak thôn 1827. Dari abad keu-10, keuneumang siyasat nanggroë Bhutan that jipeungarôh lé reusam hudép ureuëng Bhutan nyang religius. Meumacam bagoë madeuhab Buddha timoh ngon geulindông lé maharaja Mongol ngon Tibèt. Lheuëh runtôh bansa Mongol bak abad keu-14, aneuk-aneuk madeuhab nyan jimeurupah kuwasa lam beunteuëng siyasat ngon agama, akhéjih jeuet keu ji-ék keuh aneuk madeuhab Drukpa bak akhé abad keu-16.

Sampoë 'an abad keu-17, Bhutan nakeuh seubagoë bansa nyang gadôh jimeuprang sama keudroë sampoë meusaho lom lé lama Tibèt ngon peumimpén militè Shabdrung Ngawang Namgyal. Keu cara ngon peutheun nanggroë dari buët jeuheuët bansa Tibèt, Namgyal geupuga saboh jaringan dzong (kuta) nyang that kha, ngon laju geupeunyat saboh seunurat hukôm keu geuba raja-raja ubeut di nanggroë nyan u meuyub saboh peumeurèntahan. Lheuëh maté Namgyal bak thô 1651, Bhutan rhôt lom lam harô-hara, akibatjih bansa Tibèt laju jijak prang lom nanggroë nyan bak thôn 1710, sigo teuk bak thôn 1730 ngon jibantu lé bansa Mongol. Banduwa prang nyang han asé keu peutalô Bhutan, ngon bak thôn 1759 bandum pihak nyang meupaké geupeugot saboh janji piyôh prang..

 
Peuta Bhutan

Bak abad keu-18, Bhutan geujak prang ngon geukuwasa Keurajeuën Cooch Behar di tunong, akibat prang nyan lé Cooch Behar bak thôn 1772 jilakèe bantu bak British East India Company nyang lé maseukapè niaga nyan jibantu awak Behar bak usé bansa Bhutan, ngon lheuëh nyan lom jibalah jak prang u nanggroë Bhutan bak thn 1774. Prang nyan meu-ulang-ulang na meupadum go tunjak nyang nakeuh geukheun prang meureubôt ceuë nanggroë Bhutan geulawan Inggréh, nyang rayeuek nakeuh Prang Duar 1864–1865). Lheuëh Bhutan talô lam prang, laju jipeugot saboh Meujanji Sinchula, geubôh tandajaroë antara India Britania ngon Bhutan. Keu syarat reuda prang jicok keuh bansa Duar lé Keurajeuën Britania ngon Irlandia. Nyan keuh meu akhé prang anatar India Britania ngon Bhutan[3].

Bak keunira thôn 1870 sampoë 'an 1885 teujadi padum-padum go tunjak prang syèdara di Bhutan meuseubab ngon meureubôt kuwasa lam nanggroë. Bak thôn 1907, thôn peunténg lam nanggroë nyan, Ugyen Wangchuck jipiléh keu raja pusaka nanggroë lé majeulih rahib Buddha, peujabat peumeurèntah, ngon kawôm ulèe balang peunténg lam nanggroë. Peumeurèntah Britania laju sipakat ateuh peuniléh nyan, ngon bak 1910 Bhutan geutandajaroë saboh janji nyang jeuet keu Britania Raya ‘ji-atô’ bhaih luwa nanggroë Bhutan.

Thôn 1947 bak 15 uroë buleuën 8 India geucok meurdèka dari Britania Raya, Bhutan laju jeuet keu neugara phôn nyang meuakô meurdèka India[1].

Saboh janji barô nyang rab saban ngon janji thôn 1910 jibôh tandajaroë lé Inggréh bak 1949, lheuëh nyan bansa Inggréh jitinggai wilayah nyan, ngon Bhutan meurdéka peunoh bak 8 uroë buleuën 8 thôn 1949.

 
Dzong Trongsa


Bumoë peusaneut

 
Peta topografis Bhutan

da'rah barôh neugara nyang nakeuh meulingka likok gunong nyang meusalju ngon ikeulim nyang that na leupië bak puncak-puncak nyang manyang. Beunagi rayeuek puncak di barôh nakeuh manyangjih leubèh nibak 23.000  gaki (7.000  mètè) dari muka la'ôt; titék paléng manyang nakeuh Kula Kangri, bak 24.780 gaki (7.553 m), meunan pih bak studi topografi nyang leubèh rinci geupeunyata bahwa ban mandum Kula Kangri na di wilayah Tibèt bak seunipat RRC modern geupeunyata Gangkhar Puensum, nyang khusuih jih jikheun keu gunong paléng manyang, han leupah ék di dônya, leubèh manyang nibak 24.835 gaki (7.570 m). Lam kawan gunong nyan ji-ilé kruëng nyang ië jih kreuëh meusalju, seuneubôk lam lhôk gunong manyang disinan meuhampa padang luwah nyang hijô meunaleuëng keu meunatang nyang geupeulhara lé bansa geubeuë meunatang nyang sipanyang thôn minah-minah lam ranto luwah nyan.

Gunong-gunong Itam di Bhutan teungoh jeuet keu badan ië antara 2 sistem ië utama: Mo Chhu ngon Drangme Chhu. Puncak-puncak di Gunong-gunong Itam na manyang antara 4.900 sampoë 8.900 gaki (1.500  ngon 2.700 m) dpl, ngon kruëng nyang meu-ilé disinan lam ceureulông lam lingka gunong-gunong la'én nyang leubèh meuyub. Rimba di da'irah teungoh jeuet keu da'irah seudia rab mandum hasé uteuën di Bhutan. Torsa, Raidak, Sankosh, ngon Manas nakeuh kruëng Bhutan, nyang ië nibak kruëng nyan meulingkeuë da'irah-da'irah ureuëng meuneugoë. Saboh manfa'at bagi that ramèe ureuëng Bhutan nyang duëk di tanoh manyang blah rot teungoh.

 
Blang meuneugoë meutingkat di Leumbah Punakha.














Asai seunurat peusaneut

  1. ^ a b "Bhutan". World Institute for Asian Studies. 2006-08-21. Diakses tanggal 2009-04-23. 
  2. ^ Dorji, Kinley (2005-03-30). "Taktshang: a Buddhist Legend". Buddhist Channel. Kuensel online. Diakses tanggal 2009-04-23. 
  3. ^ Country study|country=Bhutan|abbr=bt|editor=Savada, Andrea Matles|year=1991|section=British Intrusion, 1772–1907|author=Worden, Robert L|pd=yes